औला र नेपाली राजनीतिको सम्बन्ध के हो ?- गाेविन्द थापा

काठमाडौं । तपाईंको हताको औंला र नेपाली राजनीतिको विषयमा नेकपा एमालेका केन्द्रीय सदस्य तथा राजनीतिक विश्लेष्क गोविन्द थापले नेपालको राजनीतिमा औंलाको चर्चा गर्दै समाजिक सञ्जाल फेसवुकमा एउटा भिडियो पोष्ट गर्नु भएको छ ।

उहाँले आज म नेपाली राजनीति र औंलाको चर्चा गर्दैछु भन्दै औंला भनेको हाम्रो हातको यो औंला । बिहानदेखि रातिसम्म हामी औंला चलाएको चलायै गर्छाैं । तर, औंला कसरी चलाउँछौं ? कहाँ चलाउँछौं ? औला र नेपाली राजनीतिको सम्बन्ध के हो ? अथवा सम्बन्ध के छ भन्ने बारेमा म केही चर्चा गर्छु भनेर उक्त भिडियोमा बताउनु भएको छ ।

हात र औंला चलाउने भनेर मैले राजतन्त्रवादीहरुको हातले काठमाडौंमा पसल लुटेको, हातले सामान बोकेर कुदेको चर्चा गर्न खोजेको होइन । राजावादीहरुले गरेको घिनलाग्दो लुटपाट तपाईंहरुले देखिहाल्नुभयो । यो लुट नेपाली राजनीतिको कुरुप सत्य हो । राजावादीहरुले गरेको लुटपाटको भिडियो विश्वभरी पुगेको छ र यसले देशकै बेइज्जती गरेको छ ।

म औंला र नेपाली राजनीतिको चर्चा गर्दै थिएँ । भन्दै थापाले

सबैभन्दा पहिले म के भन्छु भने तपाईं कसरी औंला चलाउनुहुन्छ त्यही आधारमा तपाईंको दिमाग अरु कसैले नियन्त्रण गर्छ । तपाईंलाई के बोल्न लगाउने, के गर्न लगाउने, के सोच्न लगाउने भन्ने नियन्त्रण तपाईंको औंला प्रयोगको आधारमा अरु कसैले गर्छ ।

म कुनै अनौठो र रहस्यमय कुरा गर्न गइरहेको छुइन । तपाईंले अरु केके काममा औंला चलाउनुहुन्छ त्यो तपाईंको आफ्नो कुरा हो, निजी कुरा हो । तपाईंले औंला मोबाइल फोनको स्क्रिनमा कसरी चलाउनुहुन्छ ? तपाईंले फोनको स्क्रिनमा चलाउने औंला तपाईंको निजी विषय मात्र होइन, सार्वजनिक विषय पनि हो । तपाईंले फोनको स्क्रिनमा चलाउने औंलाले देश र समाजलाई नै प्रभाव पारिरहेको हुन्छ, असर पारिरहेको हुन्छ । यो कुरा तपाईहरुले ध्यान दिनुभएको छ ?

राजतन्त्रवादीहरुले देशमा वितण्डा मच्चाउन थालेपछि स्क्रिनको महत्व र यसको प्रयोग बारे ठूलो बहसको आवश्यकता देखिएको छ ।

तपाईं आफ्नो फोनमा जस्ता विषय र जस्तो स्तरको सामग्री हेर्नुहुन्छ, लाइक, कमेन्ट र शेयर गर्नुहुन्छ, इन्टरनेटले तपाईलाई त्यस्तै सामग्री पठाउँछ । तपाई, उडन्ते, हावादारी, झुठैझुठले भरिएको भिडियोमा लाइक कमेन्ट र सेयर गर्नुहुन्छ भने तपाईंको वालमा त्यस्तै विषय बारम्बार आइरहन्छ । फेसबुक, टिकटक, टुइटर अर्थात् एक्स, युटुब, इन्स्टा सबैमा हुने यही हो । कुनै सामग्री जति धेरै मानिसले लाइक कमेन्ट र सेयर गर्छन् इन्टरनेटले त्यस्तो सामग्रीलाई धेरैभन्दा धेरै मानिसको वालमा पुराइदिन्छ । अर्थात्, अरुले स्तरहीन, आधारहीन, भ्रामक र झुठो भिडियो हेरे, लाइक कमेन्ट गरे भने तपाईं पनि सिकार बन्नु सक्नुहुन्छ । किनभने त्यस्ता सामग्री तपाईंको वालमा पनि आइपुग्छ । अगाडि वालमा आएपछि तपाईं हेर्नुहुन्छ । त्यसपछि तपाईं हाम्रो दिमागमा पनि झुठो सूचना भरिन पुग्छ ।

राजावादीहरुले अहिले भ्रामक र झुठो नक्कली भिडियोहरु व्यापक रुपमा प्रचार गरिरहेका छन् । काठमाडौंमा राजावादीहरुले ज्यूँदै मान्छे जलाएर मारेको, लुटपाट गरेको जस्ता घटनाहरुमा तथ्य बंगाइएका समाचारहरु व्यापक फैलाइएको छ । झुठो समाचार यति धेरै फैलाइएको छ कि सर्वसाधारणलाई कुन सत्य हो र कुन झुठो हो भनेर छुट्याउन गाह्रो हुनसक्छ । तपाईंहरुलाई पनि त्यस्तो भएको छ ?

इन्टरनेटमा आउने झुठो समाचार इन्टरनेटबाट मान्छेले नै फैलाउने हो । कतिपय मानिसको थुतुनो यस्तो हुन्छ कि भयानक भ्रम फैलाउँछ । कतिपय पत्रकार यस्ता हुन्छन् कि उनीहरुको काम नै भ्रम फैलाउने हुन्छ । भ्रम फैलाउने, झुठैझुठ बोल्ने, कालोलाई सेतो र सेतोलाई कालो बनाउन खोज्ने खलपात्रहरुसँग पनि बँच्नुपर्छ । जस्तो कि दुर्गा प्रसाईं ।

दुर्गा प्रसाईं भन्ने मान्छेले थुतुनो प्रयोग गरेर यो देशमा यति भ्रम फैलाएका छन् कि भनीसाध्य छैन । काठमाडौंमा भएको लुटपाट, तोडफोड, आगजनी र दुई जनाको हत्यामा दुर्गा प्रसाईंकै मुख्य भूमिका छ । राजा फर्काउने आन्दोलन उठाउनका लागि दुर्गा प्रसाईंले हजारौं हजार झुठ बोलेर सर्वसाधारणमा भ्रम फैलाए, झुठा कुरा र झुठा विचार फैलाए । समाजलाई उत्तेजित पार्न प्रयास गरे ।

दुर्गा प्रसाईं जस्ता पात्रहरु धेरै छन् जसले इन्टरनेटको दुरुपयोग गरेर समाजमा उत्तेजना फैलाउने, सर्वसाधारणको दिमागमा नियन्त्रण गर्ने प्रयास गरेका छन् । दुर्गा प्रसाईंको झुठको कुनै सीमा छैन । राजावादी उत्तेजना फैलाउने क्रममा दुर्गाले दर्जनौं पटक म भाग्दै भाग्दिन, मलाई पक्रिए हुन्छ भनेर धमास दिए । १५ गते सभा गर्ने दिन उनले सभा गरेनन्, मोटर हुइँकियाएर सर्वसाधारण र प्रहरीलाई मार्न खोजे । त्यसपछि प्रहरीले प्रतिकार गर्यो । प्रतिकारपछि भीडन्त भयो । भीडन्तको मौका पारेर दुर्गा प्रसाईंका मानिसहरुले आगजनी र लुटपाट गरे । तथ्य यही हो । यो तथ्यलाई हजार कोणबाट बंगाइएका सामग्री तपाईंको फोनको वालमा आइरहेको हुनसक्छ । यस्ता सामग्रीका आधारमा आफ्नो दिमाग अरुको नियन्त्रणमा नदिनुहोला । तथ्य नबुझी यस्ता झुठा सामग्री पत्याउनु भनेको आफ्नो दिमाग अरुको नियन्त्रणमा दिनु हो ।

फरार भएपछि दुर्गा प्रसाईंले लुकेको ठाउँबाट एउटा भिडियो जारी गरेका छन् । भिडियोमा उनले यति झुठ बोलेका छन् कि खित्का छाडेर हास्न मन लाग्छ । उनलाई मार्न लागिएको थियो रे, त्यही भएकाले भीडमा मोटर हुईकियाएर लगेको रे । अघिल्लो दिनसम्म भाग्दिनँ भन्दै फुर्ति लगाउँदै थिए, मर्न तयार छु भनिरहेका थिए । तर, भागे । रविन्द्र मिश्र, धवलशमशेर राणा लगायत दर्जनौं राजावादीहरुले हासीहासी गिरफ्तारी दिए तर दुर्गा प्रसाईं चाहिँ फरार भए । फरार भएपछि पनि उनले भ्रम फैलाउन छाडेका छैनन् । उनले मच्चाएको हिँसामा दुईजना मारिएका हुन् । तर, उनी पाँचजना मारिएका छन् भनेर भ्रम फैलाउँदैछन् । बाँकी तीनजना को मारिए ? दुर्गा प्रसाईं बताउँदैनन् । समाजलाई आतंकित पार्ने ठेक्का दुर्गा प्रसाईंले कोबाट पाएका हुन् ? प्रश्न गर्नुपर्ने भएको छ ।

नक्कली नेता, नक्कली विचार, नक्कली समाचार, नक्कली भिडियोले अहिले नेपाली समाजलाई आतंकित पारिरहेको छ । हाम्रो फोनको वालमा आउने कुन सामग्री वास्तविक हो र कुन सामग्री कृत्रिम हो भन्ने सर्वसाधारणले छुट्याउन नसक्ने अवस्था आएको छ । यो अवस्थाबाट कसरी जोगिने ? यो बारेमा गम्भीर हुनुपर्ने अवस्था आएको छ ।

यसमा मेरो केही सल्लाह छ । पहिलो कुरा, अतिरञ्जित समाचार र विचार प्रवाह गर्ने फेसबुक, टिकटक, टुइटर, युटुब, इन्स्टाका आइडीहरुलाई वेवास्ता गर्ने । त्यस्ता सामग्रमा आफ्नो औंलाले नकिच्ने । सनसनीपूर्ण कुरा गर्ने, गालीगलौज मात्र गर्ने कथित अभियन्ता र नेताहरुको कुरा नसुन्ने । त्यस्ता मान्छेहरुको कुरा नसुन्ने, सुनेको अवस्थामा पनि नपत्याउने । गम्भीर र विवेकपूर्ण कुरा गर्ने व्यक्तिहरुको मात्र कुरा सुन्ने । आमाचकारी र अन्टसन्ट कुरा नगरेर जिम्मेवार कुरा गर्नेहरुलाई मात्र फलो गर्ने । तथ्यपूर्ण समाचार दिने प्रतिष्ठित मिडियाहरुलाई मात्र फलो गर्ने । नियालेर हेरेमा भिडियो नक्कली कि सक्कली भन्ने थाहा पाउन सकिन्छ । विभिन्न टुक्राटाक्री जोडजाड पारेको भिडियो, एआई प्रयोग गरेर बनाइएको भिडियो, गालीगलौज गरिएको भिडियोलाई पत्याउँदै नपत्याउने । त्यस्तालाई लाइक कमेन्ट र सेयर गर्दै नगर्ने ।

अहिले वायु प्रदूषण डरलाग्दो स्तरमा फैलिएको छ, त्यो भन्दा डरलाग्दो गरी इन्टरनेटमा प्रदूषण फैलाइएको छ । त्यो प्रदूषण हाम्रो हातको औंलाले मोवाइल फोनको स्क्रिनमा टच गरेर आँखा र कानबाट हामीमा भित्रिन्छ । त्यसपछि हाम्रो दिमाग प्रदूषित हुन्छ । यति प्रदूषित हुन्छ कि हामीले ठिक र वेठिक के हो भनी आफ्नो दिमागले छुट्याउन सक्दैनौं ।

त्यसैले तपाईंहरुसँग मेरो विनम्र अनुरोध के छ भने स्क्रिनमा औंला चलाउँदा बहुत होस पुराएर चलाऔं । हाम्रो औलाले गर्ने गल्तीको सजाय दिमागले भोग्न नपरोस् । हाम्रो औंला ठिक ठाउँमा नचल्दा थाहै नपाई हामी कसैको दास बनिरहेका हुन्छौं ।

यस्तो गल्ती नगरौं । आजैबाट आफ्नो औंला स्क्रिनमा ठिक ठाउँमा, सही ठाउँमा चलाउने प्रण गरौं । भनेर आफ्नो फेसबुक पेजमा एटा भिडियो पोष्ट गर्दै बताउनुभएको छ ।